De noodzaak van oorlogshumor

Kinderen zouden geen kinderen zijn als ze geen grapjes zouden uithalen, ook in de oorlog. Een van de verhalen die Eldert Groenewoud, een Bergenaar die in 1945 een puber was, met veel plezier vertelde ging over de standaardgrap die hij en zijn vrienden uithaalden als ze op straat Duitse soldaten tegenkwamen. Ze keken dan steevast even naar de lucht, net alsof ze daar iets hoorden... En de Duitsers - bang als ze waren voor Geallieerde luchtaanvallen - begonnen dan altijd zenuwachtig ook omhoog te kijken. Tot groot leedvermaak van Eldert en zijn kompanen. Maar ook andere stille grappen zijn bekend, zoals met een been over de stoep en met de ander over straat lopen, waardoor het net leek alsof je hinkte, net als de Duitse Reichskommissaris Seyss-Inquart.

Humor was een belangrijke psychologische overlevingsstrategie in de Tweede Wereldoorlog. In tijden van nood en misère heb je momenten nodig dat je even stoom kunt afblazen door een goede grap. Radio Oranje begreep dat maar al te goed en het was dus niet voor niks dat het cabaret De Watergeus vanuit London wekelijks te horen was. Maar ook in Nederland greep men naar de lach. Anti-Duitse moppen waren bijzonder populair en veel mensen hielden zelfs moppenboekjes bij waarin zij hun favoriete dijenkletsers noteerden. Zoals deze, die wordt gememoreerd in het artikel 'Blijde lichtpunten', humor in bezet Nederland, van Maia Bijl, conservator bij het Nationaal Monument Oranjehotel: Hitler, Göring en Goebbels vliegen in een vliegtuig. Goebbels zegt: 'Ik gooi allemaal textielkaarten naar beneden, dan krijg ik alle vrouwen op mijn hand.' 'O,' zegt Göring: 'ik gooi allemaal snoepkaarten naar beneden, dan krijg ik alle kinderen op mijn hand.' 'O' zegt Hitler: 'ik gooi allemaal tabakskaarten naar beneden, dan heb ik alle mannen op mijn hand.' Dan zegt de piloot: 'Als ik jullie naar beneden gooi, dan heb ik de hele wereld op mijn hand.'

Ook tegen het einde van de oorlog probeerde men middels humor nog de moed erin te houden. Zo kom je in het schriftje 'De Moppenspiegel' dat de Brabander J. Kragt bijhield de volgende mop tegen: 'Weet je dat er vredesonderhandelingen worden gevoerd?' 'Niets van gehoord, van wie gaat dat uit?' 'Van de Duitsers. Ze willen de helft van de Noordzee en Engeland is bereid de onderste helft af te staan.' En uiteraard moest ook de NSB het ontgelden, zoals je kunt zien op het bijgevoegde plaatje dat werd gemaakt naar aanleiding van het liedje 'Op de hoek van de straat' van cabaret De Watergeus. In onze voorstelling 'Oorlog aan Zee' brengen we deze klassieker overigens ten gehore.

https://www.dieponderzoek.nl/fut-door-lol-humor-in-nederland-tijdens-wwii/