De vijf eenakters

• 'De ondergang', we maken kennis met een Bergens meisje dat verliefd is op een soldaat van Wehrmacht. Met het einde van de oorlog in zicht maken zij zich zorgen hoe hun liefde stand kan houden. Als de Duitsers via de Duitse Rundfunk te horen krijgen dat Hitler een "heldendood" is gestorven, ontstaat er tweedracht tussen hen. Fanatieke eenheden van de SS en de SD willen de strijd voortzetten onder commando van Hitlers opvolger admiraal Von Dönitz, gematigde manschappen (veelal Wehrmacht en de op vliegveld Bergen gelegerde Luftwaffe) zijn realistisch en willen zich niet langer laten leiden door de propagandamachine van de Nazi's. Zij willen zo snel mogelijk overgaan tot onderhandelingen met de ondergrondse en de naderende Geallieerde troepen (die overigens pas op 8 mei in Bergen arriveerden!) Als er Britse vliegtuigen overvliegen voor een voedseldropping openen een aantal desperate Duitsers het vuur...

• 'Klem', in een door Duitsers en collaborateurs dikwijls bezochte horeca-uitspanning hoort een aanhanger van de NSB van de dood van Hitler. Hij raakt in paniek en daar is alle reden voor want buiten - voor de deur - melden zich de eerste op wraak beluste dorpelingen die met alle landverraders willen afrekenen zodra de Duitsers capituleren. Ze gooien nog net de ruiten niet in. Zijn oudste zoon - lid van de NSB Jeugdstorm - heeft nog steeds vertrouwen in de goede afloop, maar dat verandert als kort daarop zijn moeder en zusjes - totaal overstuur - naar het café komen. Ze zijn uit huis gevlucht omdat het ook daar niet veilig is. Als vervolgens het meisje dat verliefd is op de Duitse soldaat ook nog eens binnenkomt, begint het iedereen te dagen dat ze niet zullen kunnen ontkomen aan Bijltjesdag. Het leidt tot een heftige ruzie waarin verwijten over en weer vliegen en de familie zichzelf en hun politieke keuzes voor het eerst kritisch onder de loep neemt. Waarom werden ze ooit lid van de NSB? Hebben ze zich louter laten misleiden door de Duitse propaganda of zijn ze zelf ook fout geweest?

• 'Kaddish', in de garage van de oude brandweerkazerne die - omdat alle scholen zijn gevorderd - dienst doet als klaslokaal voor het middelbaar onderwijs wordt er, voordat de les begint, door de leerlingen druk gehandeld in schaarse etenswaren. De les wordt gestoord door een Duitse patrouille die door de ramen naar binnen gluurt en naar iemand op zoek lijkt te zijn. Niet lang nadat de soldaten vertrokken zijn wordt duidelijk wie ze zochten: een jonge docent die - om te ontkomen aan de Arbeitseinsatz - ondergronds is gegaan. Hij verschijnt plotseling om twee meisjes in veiligheid te brengen van wie niemand wist dat ze eigenlijk Joods zijn. In verzetskringen is men bang voor verraad, ook lijkt de oorlog bijna ten einde te zijn. De twee meisjes vertellen hoe ze in Bergen terecht zijn gekomen en nu onder een andere identiteit leven. En terwijl iedereen uitkijkt naar de op handen zijnde bevrijding, zijn de Joodse meisjes bedroefd omdat niet weten of ze hun familie ooit nog terug zullen zien en zingt één van hen een lied dat gebaseerd is op kaddish, het Joodse gebed voor de overledenen. De bevrijding wordt niet voor iedereen een feest...

• 'Uur van de waarheid', een Joodse familie is ondergedoken in Bergen. Cor en Hennie Sijpheer, de vader en moeder van het gezin bij wie ze onderdak hebben gekregen zijn actief in de Bergense ondergrondse. Niet alleen wordt er in hun huis een illegaal krantje gedrukt, ze houden zich ook bezig met de vervalsing en distributie van bonkaarten. De Joodse vader hoort op de BBC radio het ijzingwekkend realistische verslag van de Britse journalist Richard Dimbleby die als eerste een bezoek brengt aan het zojuist bevrijde concentratiekamp Bergen-Belsen. De waarheid over het lot van de Joden die naar het oosten zijn afgevoerd vormt een onthutsend contrast met de op handen zijde bevrijding. De enige troost die de onderduikers vinden is de vriendschap die tijdens de oorlog tussen de beide families is ontstaan. Maar het verdriet om alle familieleden en vrienden die bij de Shoah zijn omgekomen zal nooit verdwijnen...

• 'Bevrijdingsfeest', 8 mei 1945, eindelijk is het zover: Bergen wordt bevrijd. Het dorp viert feest, onder andere met een optreden van de Bergense Andrew sisters. Maar er wordt ook afgerekend met NSB-ers, meisjes en vrouwen die verkering hebben gehad met Duitsers. We zien hoe leden van de Binnenlandse Strijdkrachten proberen excessen jegens de schuldigen in te perken. Een van de Joodse meisjes (uit de schoolscene) spreekt haar NSB-buurman aan die stomverbaasd is om hare ware identiteit te horen. Ze bedankt hem omdat hij haar ooit heeft geholpen met een lekke band en haar weleens wat snoepgoed had toegestopt. Haar verzoenende houding maakt indruk. Verder zijn we er getuige van dat de Duitsers uit het dorp worden afgemarcheerd, onder luid gejoel van de dorpelingen. En dan is het tijd om de slachtoffers van de oorlog te herdenken en met name de Joodse inwoners van Bergen die werden afgevoerd. Tot slot stappen we uit de historische setting van 'Oorlog aan Zee' en besteden aandacht aan de essentie van deze voorstelling: vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend. En om dat te actualiseren volgt er een slotscene waarin we aandacht besteden aan de situatie in Oekraïne en de ingaan op de vraag hoe we Oekraïense vluchtelingen kunnen helpen.