'De
ondergang', we maken kennis met een Bergens meisje dat verliefd is op een
soldaat van Wehrmacht. Met het einde van de oorlog in zicht maken zij zich
zorgen hoe hun liefde stand kan houden. Als de Duitsers via de Duitse Rundfunk
te horen krijgen dat Hitler een "heldendood" is gestorven, ontstaat er
tweedracht tussen hen. Fanatieke eenheden van de SS en de SD willen de strijd
voortzetten onder commando van Hitlers opvolger admiraal Von Dönitz, gematigde
manschappen (veelal Wehrmacht en de op vliegveld Bergen gelegerde Luftwaffe) zijn
realistisch en willen zich niet langer laten leiden door de propagandamachine
van de Nazi's. Zij willen zo snel mogelijk overgaan tot onderhandelingen met de
ondergrondse en de naderende Geallieerde troepen (die overigens pas op 8 mei in
Bergen arriveerden!) Als er Britse vliegtuigen overvliegen voor een voedseldropping openen een aantal desperate Duitsers
het vuur...
Duitse militairen bij Ruïnekerk
'Klem',
in een door Duitsers en collaborateurs dikwijls bezochte horeca-uitspanning hoort een
aanhanger van de NSB van de dood van Hitler. Hij raakt in paniek en daar is
alle reden voor want buiten - voor de deur - melden zich de eerste op wraak
beluste dorpelingen die met alle landverraders willen afrekenen zodra de
Duitsers capituleren. Ze gooien nog net de ruiten niet in. Zijn oudste zoon -
lid van de NSB Jeugdstorm - heeft nog steeds vertrouwen in de goede afloop, maar
dat verandert als kort daarop zijn moeder en zusjes - totaal overstuur - naar
het café komen. Ze zijn uit huis gevlucht omdat het ook daar niet veilig is.
Als vervolgens het meisje dat verliefd is op de Duitse soldaat ook nog eens binnenkomt,
begint het iedereen te dagen dat ze niet zullen kunnen ontkomen aan
Bijltjesdag. Het leidt tot een heftige ruzie waarin verwijten over en weer
vliegen en de familie zichzelf en hun politieke keuzes voor het eerst kritisch onder
de loep neemt. Waarom werden ze ooit lid van de NSB? Hebben ze zich louter
laten misleiden door de Duitse propaganda of zijn ze zelf ook fout geweest?
Bergense NSB-er wordt opgebracht in de Jan Oldenburglaan
'Kaddish',
in de garage van de oude brandweerkazerne die - omdat alle scholen zijn gevorderd - dienst doet
als klaslokaal voor het middelbaar onderwijs wordt er, voordat de les begint, door
de leerlingen druk gehandeld in schaarse etenswaren. De les wordt gestoord door
een Duitse patrouille die door de ramen naar binnen gluurt en naar iemand op
zoek lijkt te zijn. Niet lang nadat de soldaten vertrokken zijn wordt duidelijk
wie ze zochten: een jonge docent die - om te ontkomen aan de Arbeitseinsatz - ondergronds
is gegaan. Hij verschijnt plotseling om twee meisjes in veiligheid te brengen van
wie niemand wist dat ze eigenlijk Joods zijn. In verzetskringen is men bang
voor verraad, ook lijkt de oorlog bijna ten einde te zijn. De twee meisjes
vertellen hoe ze in Bergen terecht zijn gekomen en nu onder een andere
identiteit leven. En terwijl iedereen uitkijkt naar de op handen zijnde
bevrijding, zijn de Joodse meisjes bedroefd omdat niet weten of ze hun familie
ooit nog terug zullen zien en zingt één van hen een lied dat gebaseerd is op
kaddish, het Joodse gebed voor de overledenen. De bevrijding wordt niet voor
iedereen een feest...
Joods monument Begraafplaats Bergen
'Uur
van de waarheid', een Joodse familie is ondergedoken in Bergen. Cor en
Hennie Sijpheer, de vader en moeder van het gezin bij wie ze onderdak hebben
gekregen zijn actief in de Bergense ondergrondse. Niet alleen wordt er in hun
huis een illegaal krantje gedrukt, ze houden zich ook bezig met de vervalsing
en distributie van bonkaarten. De Joodse vader hoort op de BBC radio het ijzingwekkend
realistische verslag van de Britse journalist Richard Dimbleby die als eerste een
bezoek brengt aan het zojuist bevrijde concentratiekamp Bergen-Belsen. De
waarheid over het lot van de Joden die naar het oosten zijn afgevoerd vormt een
onthutsend contrast met de op handen zijde bevrijding. De enige troost die de
onderduikers vinden is de vriendschap die tijdens de oorlog tussen de beide
families is ontstaan. Maar het verdriet om alle familieleden en vrienden die
bij de Shoah zijn omgekomen zal nooit verdwijnen...
De familie Sijpheer, bij wie vele onderduikers onderdak vonden. Van links naar rechts: Mart, Cor, Ineke, Hennie, Henk en Gerrit
'Bevrijdingsfeest',
8 mei 1945, eindelijk is het zover: Bergen wordt bevrijd. Het dorp viert
feest, onder andere met een optreden van de Bergense Andrew sisters. Maar er
wordt ook afgerekend met NSB-ers, meisjes en vrouwen die verkering hebben gehad
met Duitsers. We zien hoe leden van de Binnenlandse Strijdkrachten proberen
excessen jegens de schuldigen in te perken. Een van de Joodse meisjes (uit de
schoolscene) spreekt haar NSB-buurman aan die stomverbaasd is om hare ware
identiteit te horen. Ze bedankt hem omdat hij haar ooit heeft geholpen met een
lekke band en haar weleens wat snoepgoed had toegestopt. Haar verzoenende
houding maakt indruk. Verder zijn we er getuige van dat de Duitsers uit het
dorp worden afgemarcheerd, onder luid gejoel van de dorpelingen. En dan is het
tijd om de slachtoffers van de oorlog te herdenken en met name de Joodse
inwoners van Bergen die werden afgevoerd. Tot slot stappen we uit de
historische setting van 'Oorlog aan Zee' en besteden aandacht aan de essentie
van deze voorstelling: vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend. En om
dat te actualiseren volgt er een slotscene waarin we aandacht besteden aan de situatie in Oekraïne en de ingaan op de vraag hoe we Oekraïense vluchtelingen kunnen helpen.
Bevrijdingsoptocht Bergen, mei 1945
Wij gebruiken cookies om onze website goed te laten functioneren en te beveiligen, en om je de best mogelijke gebruikerservaring te bieden.
Geavanceerde instellingen
Je kunt jouw cookievoorkeuren hier aanpassen. Schakel de volgende categorieën in of uit en sla de selectie op.